ТУЗАТИЛИШИ ЛОЗИМ БЎЛГАН ТУШУНЧАЛАР.

دَع المساجد للعباد تسكنها.. وطُف بِنا حول خمارٍ ليسقينا  

ما قال ربك: ويلٌ للذين سَكروا.. ولكن قال: ويلٌ للمصلينا

Масжидларни тарк айла ани маскан тутган бандаларга,

Шароб бермоғи учун бизни тавоф эттир ароқчи атрофида.

Роббинг: Маст бўлганларга вайл бўлсин, демамиш,

Лек: Намозхонларга вайл бўлсин, деб айтмиш.

Абу Наввос, аббосий шоир. 

Ушбу шеърни ёзган шоир кейинчалик тавба қилиб, зуҳд йўлига кирган дейишади. Бунга шоирнинг умр охирида ёзган шеърлари далолат қилади. Лекин мавзумиз шоирнинг шахси ҳақида эмас. Балки унинг айни шу шеърида қўллаган услуби ҳақида. 

Эътибор қаратсак шоир бу байтларда аббосийлар даврида кенг тарқаган гуноҳлардан бири ичкиликбозликка тарғиб қилмоқда ва намоздан қайтармоқда. Шоир ўзининг бу гапига Қуръонда келган қуйидаги оятни далил қилмоқда: 

فَوَیۡلࣱ لِّلۡمُصَلِّینَ

«Намозхонлар»га вайл бўлсин (Маъун 4). 

Шоир иддао қилишича Қуръонда Аллоҳ таоло намозхонларга жаҳаннам тилагану, лекин ароқхўрларга ундай демаган.

Юзаки қарасангиз ҳақиқатда ҳам ароқхўрларга вайл бўлсин деган оят йўқ. Шоир ўзича ҳақ. Аммо шоир Қуръондан иқтибос келтираётган пайтда оят ворид бўлган сиёққа эътибор бермаяпти. Ушбу оятни келган ўрнидан юлиб олиб, умуман тескари маънода қўлламоқда. Ваҳоланки Маъун сурасининг 5-7 оятларига қаралса, юқоридаги оятда кўзланган намозхонлар риёкорлар, намозни холис адо этмайдиган намозхонлар экани маълум бўлади. 

Ушбу гапларни ёзишимдан мақсад шуки, бугун ҳам баъзи тоифа кишилар оятлар, ҳадислар, саҳобийлар ва имомларимизнинг қавлларини худди Абу Наввос сингари ворид бўлган ўрнидан юлиб олиб қўллайдилар. 

Масалан:

خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ عَلَى صُورَتِهِ

«Аллоҳ Одамни унинг суратида яратди», ҳадисини олайлик. 

Баъзилар ҳадисдаги «ه - унинг» замирини (кишилик олмоши) Аллоҳга қайтади, яъни Аллоҳ Одамни Ўзининг суратида яратди, дейишади (наузу биллаҳ). Ҳадис шарҳида эса Аллоҳ таолога жисм собит қилишади. Улар ҳадиснинг ворид бўлиш сабабини яширашади ва Абу Наввос каби уни сиёқдан юлиб олишади. 

Аслида эса бу ҳадисни бошқалари тўлдиради.