Оишага қилинган туҳмат

Иккинчиси, юқорида баён этилган воқеадан қабиҳроқ ва оғирроқ бўлиб, Расулуллоҳнинг умр йўлдошлари Оиша билан Сафвон ибн Муъаттал ўртасида хуфя муносабат бор, деган туҳмат тарқатилади. Аслида воқеанинг тафсилоти бундай: мусулмонлар бани Мусталақ газотидан қайта туриб, Мадина яқинидаги бир қўналғага тушишди. Пайғамбар алайҳиссалом ярим кечаси қўшинни йўлга отлантирдилар. Бу пайтда ҳазрат Оиша зарурат учун чеккароққа кетган эди, манзилгоҳига кела туриб, бўйнидаги маржони тушиб қолганини билиб, дарров изига қайтади. Бу орада отланишга буйруқ келиб, кажавани кўтарадиган хизматчилар, унинг ичида ҳазрат Оиша бор, деган ўйда туяга ортишади.

Ҳазрати Оиша ёш, озғин, енгил бўлгани учун кажаванинг ичида бор-йўқлиги билинмаган. Ўша даврдаги аёлларнинг аксарияти озғин, вазни енгил бўларди. Ҳазрати Оиша мунчоғини топиб келганларида қўшин юриб кетган, у кишининг йўқлигидан ҳеч ким хабар топмагани учун бирон кимса қолдирилмаган эди. Оиша, барибир, излаб келишади, деган ўйда илгариги жойига ўтиради-ю, кўзи илинади. Қўшиннинг орқасидан қолиб кетган, йўқолган нарсаларни йиғиштириб юрган Сафвон ибн Муъаттал исмли саҳоба мизғиб ўтирган ҳазрат Оишани кўриб қолади. У Оишани мастура бўлишидан аввал билгани учун таниб, баланд овозда: «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» (Биз Аллоҳнинг илкидамиз, яна Аллоҳнинг даргоҳига қайтиб борамиз) дейди. Ҳазрат Оиша уйғониб юзини ёпади. Сафвон бир оғиз сўз қотмай, туяни чўктиради, ҳазрат Оиша ҳам чурқ этмай минади.

Сафвон туяни етаклаб қўшиннинг орқасидан етиб келганда, одамлар тушлик овқатдан кейин дам олишаётган эди. Дарров шивир-шивир бошланди, ғийбатчилар эса ҳайиқмай бу иккови ҳақида оғзига келганини бемалол алжий бошлашди, айниқса, Абдуллоҳ ибн Убай тилини бир қарич қилиб, беандишаликни ҳаддидан ошириб юборди. Қўшин Мадинага етиб келганда, ҳазрат Оиша касал бўлиб ётиб қолди. Бир ойгача бош кўтармай ётган ҳазрати Оиша кун сайин болалаётган миш-мишлардан бутунлай бехабар эди. Бу сафар Расулуллоҳ ҳазрати Оишага илгари касал бўлган пайтларидагидек марҳамат кўрсатмай, бўсағада туриб «тузукмисан?» деб қўйиш билан чекланардилар. Бу ҳолдан ҳайратга тушган Оишанинг юраги сиқилиб, ҳаловатини йўқотади.

Дард ариб, анча қувватга кирган кунларининг бирида Мистоҳ ибн Усосанинг онаси билан ташқарига чиқмоқчи бўлишди. Этагини босиб олиб йиқилган Мистоҳнинг онаси: «Ҳа, Мистоҳ бошини есин!» дея қарғайди. «Нега ундай дейсан. Бадр ғазотида қатнашган одамни қарғайсанми?» дейди ҳазрати Оиша ажабланиб. «Ҳа, ажалнинг ўқига учрасин, улар гапириб юрган гаплардан хабаринг йўққа ўхшайди-ку?» дейди ва одамларнинг оғзида юрган гапларни айтиб беради.

Оишанинг бир дардига ўн дард қўшилади. Расулуллоҳ одатдагидек аҳвол сўрагани кирганларида отасиникига бориб ётишга изн олади ва кела солиб онасидан кўча-кўйдаги гапларнинг тафсилотини суриштиради. «Бекорга ўзингни койитма, қизим, — деди онаси меҳрибонлик билан юпатиб. — Эри яхши кўрадиган чиройли аёлга ғайирлик қиладиганлар кўп бўлади. Бундайлар ҳар хил бўлмағур гап-сўзларни тарқатишади». «Субҳаналлоҳ! (Аллоҳ покдир.) Одамлар шундай гапларни гапириб юришибдими ҳали?» деди ҳазрат Оиша эзилиб ва тонг отгунча қон йиғлади. Пайғамбар алайҳиссалом бу хусусда оиласидагилар билан маслаҳатлашдилар.

Усома ибн Зайд Оишани яхши билгани учун: «Биз Оишани ҳам, Сафвонни ҳам бегуноҳ деб ҳисоблаймиз», деди. Али ибн Абу Толиб эса: «Сизни Парвардигор хотиндан қисган эмас. Бошқалари ҳам кўп. Чўрисидан сўра, ростини айтади-қўяди»,  деди. Расулуллоҳ шу заҳоти Оишанинг чўриси Бурайрани чақириб: «Оишанинг бирон шубҳали хатти-ҳаракатини сезганмисан?» деб сўрадилар. «Худо ҳақи, шу пайтгача бирон марта тариқча шубҳали нарса сезган эмасман, — дея онт ичди Бурайра, — фақат у хамир қора туриб ухлаб қолар, кейин уйдаги жониворлар хамирни еб кетар эди». Пайғамбар алайҳиссалом шу куни мусулмонларни йиғиб минбарга чиқдилар-да: «Эй жамоат, орангизда аҳлим ҳақида бўлмағур гапларни гапириб мени ранжитган одам бор. Аҳлимнинг ҳам, Сафвоннинг ҳам хатти-ҳаракатида шу пайтгача яхшиликдан бошқа нарсани кўрган эмасман. Мени ранжитган одам ҳақида қандай фикрдасизлар? Бу хусусда ким мени маъзур тутади?» дедилар. «Эй Расулуллоҳ, сизни мен маъзур тутаман, деди Саъд ибн Муоз — Агар иғвогар авслик бўлса, унинг калласини оламан, агар у хазражлик ўз биродарларимиздан бўлса, сен нима истасанг, шуни бажо келтираман». Хазражлик Саъд ибн Убода ўрнидан туриб: «Бекорларни айтибсан, уни ўлдириш қўлингдан келмайди. Агар у ўз қавмингдан бўлганда бундай гапларни айтишга ботинолмасдинг», деди. Усайд ибн Ҳузайр унинг гапини бўлиб: «Уни, албатта, ўлдирамиз. Сен мунофиқ бўлганинг учун унинг ёнини оляпсан», деди.

Пайғамбар алайҳиссалом минбардан тушиб, уларни босиб қўймаганларида Авс билан Хазраж қабиласи ўртасида можаро чиқиши ҳеч гап эмасди. Бу гапдан хабар топган ҳазрат Оиша икки кунгача ёстиқдан бош кўтармай йиғлади. У ота-онаси билан ўтирган пайтда Расулуллоҳ уларникига кириб: «Эй Оиша, сен ҳақингда ҳар хил гапларни эшитиб юрибман. Агар пок бўлсанг Аллоҳ сени оқлайди, борди-ю гуноҳкор бўлсанг, тавба қил. Инсон гуноҳини тан олиб кечирим сўраса, Аллоҳ унинг тавбасини қабул қилади», дедилар. Ҳазрат Оиша ҳўнграб йиғлаганича жавоб беришни ота-онасига ҳавола этди, бироқ улар нима дейишни билмай ночор елка қисишди. «Сизлар бу гапларга шунчалик ишонасизларки, мен бегуноҳман, деганимнинг фойдаси йўқ. Мен пок бўла туриб бу туҳматни устимга олсам, шак-шубҳасиз, ишонасизлар. Мен ўзимга тасалли бериш учун Яъқуб алайҳиссаломнинг: «Мен фақат бардош билан сабр қиламан, сизларнинг хатти-ҳаракатингизга қараб, Аллоҳдан мадад тилайман»* деган сўзидан бошқа ҳеч нарса деёлмайман», дея ҳазрат Оиша кўрпага ўралиб олди.

Пайғамбар алайҳиссалом ўринларидан қўзғалиб улгурмай Аллоҳ таоло Нур сурасининг 11 − 21-оятларини нозил қилиб, ҳазрат Оишани оқлади: «Орангиздаги бир гуруҳ одам (Оишага) бўҳтон ёғдирди, бу сиз учун ёмон эмас, аксинча, яхшидир. Туҳматчилардан қай бирининг қанчалик гуноҳи бўлса, шунга яраша жазо берилади: асосан, бўҳтонни тарқатган одам (Абдуллоҳ ибн Убай) оғир азобга гирифтор этилади, бўҳтонни эшитган пайтда ўзларини яхши одам, деб ҳисобловчи мўмин эркагу аёл нега бу қуруқ туҳмат, демади? Улар нега тўрт нафар гувоҳ топиб келишмади? Гувоҳ топишмаган экан, улар Аллоҳнинг назарида ёлғончи ҳисобланади. Сизларга дунё ва охиратда Аллоҳнинг фазлу марҳамати бўлмаса эди, бўҳтон ёғдирганингиз учун оғир азобга гирифтор этилардингиз. Бўҳтонни тил билан тарқатдингиз, билмайдиган нарсаларни оғзингизга олдингиз, буни енгил (эрмак) фаҳмладингиз. Ваҳоланки, Аллоҳнинг назарида бу катта гуноҳдир. Уни (яъни бўҳтонни) эшитган пайтингизда нега, бундай сўзларни гапирмаслигимиз керак, бу катта гуноҳдир, эй Аллоҳ, Сен покдирсан, демадингиз? Аллоҳ, агар мўмин бўлсангиз, бундай гапларни қайта оғзингизга олманг, деб ўгит беради. Аллоҳ сизларга оятларини баён этади, Аллоҳ ҳамма нарсани билгувчи, ҳикмат билан иш юритувчи Зотдир. Мўминлар орасида беҳаёлик тарқалишини истайдиган одамлар дунё ва охиратда қаттиқ азобга учрайди, Аллоҳ билгувчи, сизлар эса (ҳеч нарсани) билмайсизлар. Агар Аллоҳнинг сизларга фазлу марҳамати бўлмаса эди (қаттиқ жазоларди). Аллоҳ шафқатли ва меҳрибондир. Эй мўминлар, шайтоннинг етовига юрманглар! Кимки шайтоннинг етовига юрар экан, шайтон уни беҳаёликка, ёмон ишларга бошлайди. Аллоҳ сизларга фазлу марҳамат кўрсатмаса, ҳеч қайсингиз то абад пок бўлмас эдингиз. Аллоҳ истаган бандасини пок қилади. Аллоҳ ҳамма нарсани эшитиб, билиб тургувчидир».

Бу оятлар нозил бўлгач, Пайғамбар алайҳиссалом очиқ чеҳра билан ҳазрат Оишанинг поклиги ҳақида башорат бердилар. Оишанинг онаси қизига: «Ўрнингдан тур! Расулуллоҳга раҳмат айт», деди. «Йўқ, мен юзимни ёруғ қилган Аллоҳга раҳмат айтаман», дея жавоб берди ҳазрат Оиша. Расулуллоҳ туҳматчиларнинг ҳар бирига шариат ҳукмига биноан саксон дарра уришни буюрдилар. Бўҳтон ёғдирганлар Жаҳшнинг қизи Ҳамна, Мистоҳ ибн Усоса, Хассон ибн Собитлар эди.

Мистоҳ Абу Бакрга қариндош бўлгани учун Абу Бакр унинг ҳолидан хабар олиб, кўмаклашиб турарди. Мистоҳнинг иғвога аралашганини эшитгач, бераётган нафақасини тўхтатиш ҳақида қасам ичди. Бу хусусда Нур сурасининг 22-оятида алоҳида тўхталиб ўтилган: «Орангиздаги аҳли карам ва давлатмандлар хеш-ақраболарига, мискинларга ва дин йўлида ҳижрат қилганларга ҳеч нарса бермасликка қасам ичишмасин, уларни афв этишсин, кечиришсин. Аллоҳ сизларни мағфират қилишини истамайсизларми? Аллоҳ мағфират қилгувчи ва бениҳоя шафқатли Зотдир». Абу Бакр: «Эй Расулуллоҳ, Аллоҳнинг мағфирати ва раҳматини тилаймиз», деди ва Мистоҳга бериладиган нафақасини аслига келтирди. Одамлар орасига кириб, сиртдан қараганда уларни яхши кўрадигандек, аслида эса юрагида адоват сақлайдиган, нинанинг кўзича тешик топса, суқилиб кириб, фисқу фасодни урчитадиган мунофиқларнинг касофати шу бўлди. Бизларни улардан Аллоҳнинг ўзи асрасин.

___________

*Яъқуб алайҳиссаломнинг тилидан айтилган бу нақл Юсуф сураси 18-оятидан олинган.